De Nutri-score helpt bij het identificeren van het gezondste product binnen een categorie
Het besluit van de Nederlandse overheid om voor de Nutri-score te kiezen was (in ieder geval gedeeltelijk) gebaseerd op een vergelijkend onderzoek waarin werd gekeken naar de effectiviteit van drie verschillende certificeringssystemen om consumenten te helpen bij het identificeren van het gezondste product (binnen een voedselcategorie).
Ze ontdekten dat binnen 12 productvergelijkingen, de Nutri-score meer consumenten hielp om te identificeren welk product het gezondst was, vergeleken met de ‘Multiple Trafficlight’ en ‘Keyhole‘ certificeringen. Iets meer dan de helft van de consumenten (54%) kon de gezondste keuze identificeren met behulp van de Nutri-score, terwijl iets minder dan de helft (46%) dat kon zonder enige certificering, met de stoplicht- en sleutelgatcertificeringen. Het is belangrijk om in gedachten te houden dat het verschil weliswaar statistisch significant is, maar dat de toename van ‘bijna de helft’ naar ‘net over de helft’ gaat.
Dit onderzoek gaf aan dat de Nutri-score makkelijker te begrijpen was voor consumenten, vergeleken met een verpakking zonder certificeringen waar ze de voedingswaarden en ingrediëntenlijst konden lezen. Het onderzoek toont echter niet aan dat consumenten eerder geneigd zijn de gezondere keuze te maken, alleen dat ze deze herkennen.
Appels met peren vergelijken
De gezondere keuze wordt herkend binnen een productcategorie (bijvoorbeeld binnen de categorie diepvriesmaaltijden of mueslirepen). Voor zover wij weten heeft echter geen enkele studie het vermogen van consumenten om te vergelijken tussen verschillende productcategorieën vergeleken, vooral niet in de context van winkelen in de supermarkt (in plaats van een laboratoriumexperiment). En we weten dat als het op voedselkeuze aankomt, consumenten niet altijd binnen een voedselcategorie denken. Bij het kiezen van een tussendoortje kunnen mensen denken aan gesneden fruit, een mueslireep, een snack uit de bakkerij of een handje noten.
De Nutri-score is echter een relatieve score die per categorie wordt berekend, waardoor het niet mogelijk is om snacks uit verschillende categorieën met elkaar te vergelijken. Dus als iemand trek heeft en wil weten of een mueslireep gezonder is dan een voorverpakte boterham, is het niet mogelijk om dat uit te rekenen met het Nutri-score systeem.
Merken voelen de noodzaak om hun producten te herformuleren voor een betere score, maar zullen consumenten toehappen?
Zoals we twee jaar geleden al voorspelden, stimuleert het Nutri-score label op producten de concurrentie tussen merken voor een hogere score. We zien bijvoorbeeld dat snackmerken Doritos en Hamka’s hun recepten hebben veranderd en daardoor een betere score hebben gekregen. Waren consumenten wel op zoek naar een chip met een iets beter voedingsprofiel? Toch voelen fabrikanten de behoefte om hun product te ‘verbeteren’.
Hoewel ze nu misschien relatief gezonder zijn (Doritos is gestegen naar een ‘B’ van de vorige ‘C’ score), hebben consumenten hun teleurstelling geuit over de verandering van het recept. De vernieuwde versies van deze snacks zijn niet zo bevredigend. We voorspellen dat ze zullen overstappen naar een ander merk dat het originele recept heeft behouden om hun trek te stillen. Chips worden niet gegeten om aan een voedingsbehoefte te voldoen, maar om de smaak te maximaliseren. Bij deze producten kiezen consumenten misschien bewust voor de producten met de slechtste Nutri-score, in de veronderstelling dat dit de versie is met de meeste suiker, vet en zout, en dus de lekkerste versie. Uit een recent onderzoek bleek zelfs dat 30% van de deelnemers de ‘ongezonde keuze’ maakte, waarschijnlijk vanwege de intuïtie dat ‘een gezond product niet lekker kan zijn’.
Een hogere score kan misleidend zijn voor degenen die gezonder willen eten
Niet alleen zijn consumenten teleurgesteld over de receptwijzigingen van de fabrikant, maar de wijziging in de voedingswaarde maakt misschien niet echt een verschil voor de algehele gezondheid. Volgens voedingsdeskundigen kunnen er bepaalde veranderingen worden aangebracht om de score te verhogen die het product niet gezonder maken. Door bijvoorbeeld water aan een product toe te voegen, wordt het caloriegehalte verlaagd en de score verhoogd. Dit kan er echter toe leiden dat consumenten meer van het product gaan eten om verzadigd te raken. Dit soort mazen in de wet maken het mogelijk voor fabrikanten om hogere scores te krijgen voor hun sterk bewerkte voedingsmiddelen, terwijl ze de voedingswaarde van hun product mogelijk niet verbeteren.
Meer communicatie is nodig, maar binnen een onintuïtief systeem is het misschien niet genoeg
Serge Hercberg, de ontwikkelaar van deze certificering dringt er bij overheden die er gebruik van willen maken op aan om het inzicht te bevorderen dat het vergelijkingen maakt binnen een categorie van producten.
In Nederland hebben de media aandacht besteed aan de Nutri-score. De NOS heeft bijvoorbeeld een video uitgebracht waarin wordt uitgelegd hoe de score werkt en dat de gemaakte vergelijkingen tussen categorieën zijn. Maar behalve media-aandacht is er voor zover wij weten geen nationale campagne geweest om deze certificering te promoten.
Toch is de bekendheid van de certificering erg groot. Uit een onderzoek van 2024 bleek dat 90% van de Nederlandse consumenten bekend is met de certificering en dat 70% er positief tegenover staat.
Green = go?
Het logo lijkt zo eenvoudig en intuïtief. Of we deze interpretatie nu bewust maken of niet, voor de meesten van ons is groen ‘go’, geel ‘overweeg‘ en oranje ‘beter van niet’. Maar in feite is de score helemaal niet intuïtief, als je bedenkt hoe consumenten voedselkeuzes maken tussen categorieën. Het is niet altijd een kwestie van kiezen tussen twee soorten cornflakes, maar een kwestie van beslissen of het ontbijt moet bestaan uit eieren, toast, yoghurt of haver.
Voorlichting over hoe de Nutri-score werkt en hoe de scores relatief zijn, kan consumenten helpen om kritisch na te denken wanneer ze voedsel kopen. We weten echter dat we vaak niet analytisch nadenken als we voedsel kopen. Velen van ons winkelen op de automatische piloot, of winkelen op basis van visuele signalen die we nauwelijks registreren. Een groen logo zal niet altijd analytisch worden bekeken en overwogen in de context van de voedingscategorie – zelfs niet door een consument die zich hiervan bewust is.
En fabrikanten weten heel goed dat consumenten niet (alleen) rationele keuzes maken in de supermarkt. We weten misschien dat de score relatief is en weten naar welke categorie voedsel deze verwijst, en worden er zelfs aan herinnerd dat er gezondere categorieën kunnen zijn waaruit we een alternatief, echt gezonder product kunnen kiezen. Wanneer we echter snelle beslissingen nemen op de automatische piloot, is een groen licht genoeg om te weten dat het betekent ‘ga je gang’.
Valideren en voorlichten
Het is essentieel voor beleidsmakers, gezondheidsorganisaties en consumenten om kritisch te beoordelen of de Nutri-score een valide hulpmiddel is dat leidt tot betere voedingskeuzes. Ten eerste moeten we weten of het de voedselkeuze beïnvloedt, niet alleen of consumenten in staat zijn om te begrijpen dat een groene A beter is dan een oranje D. Maar we moeten ook weten of het leidt tot gezondere voedselkeuzes in het algemeen – niet alleen binnen een categorie. Het bewijs dat momenteel beschikbaar is, ondersteunt dit niet.
Maar als dit systeem blijft bestaan, zullen er educatieve campagnes moeten komen die consumenten aanmoedigen om kritisch na te denken over hoe de score werkt. Een A is niet altijd een indicatie dat een voedingsmiddel gezond is, en een D is niet per se een indicatie dat een product moet worden vermeden.
