Ultra-processed food is momenteel een zeer omstreden onderwerp. De definitie is gebaseerd op de NOVA-classificatie en omvat de bekende ‘junkfood’ zoals energiedrankjes en frisdrank, gefrituurd voedsel en chocoladerepen. Maar het zijn niet alleen de voor de hand liggende ‘verdachten’ zoals kant-en-klaarmaaltijden; zelfs schijnbaar gezondere opties zoals (sommige) vegan kazen en vleesvervangers behoren tot de categorie van ultrabewerkte voedingsmiddelen. Deze voedingsmiddelen bevatten kunstmatige ingrediënten zoals eiwitisolaten, emulgatoren en andere additieven.
Het onderzoek, het eerste grootschalige Europese consumentenonderzoek over dit onderwerp, bestond uit een kwantitatief onderzoek onder 10.000 deelnemers uit 17 landen, en een kwalitatief deel met behulp van het Citizen Participation Forum, EIT Food’s eigen Europese online community. In totaal 89 Europese consumenten deden mee aan dit deel.
UPF worden gezien als schadelijk voor de gezondheid
Uit het onderzoek bleek dat Europese consumenten zich ongemakkelijk voelen over de gevolgen die ultrabewerkte voedingsmiddelen voor hun gezondheid zouden kunnen hebben. De meerderheid van de respondenten (65%) maakt zich zorgen over de mogelijke gezondheidsrisico’s van deze producten. Zo gelooft 67% dat sterk bewerkte voedingsmiddelen bijdragen aan obesitas, diabetes en andere levensstijlgerelateerde gezondheidsproblemen. Bovendien voelt 67% van de consumenten zich ongemakkelijk bij onbekende ingrediënten in hun eten.
Verwarring over verwerkingsniveaus in voedingsmiddelen
Hoewel er gezonde zorgen bestaan over dit soort voedingsmiddelen, kiezen veel consumenten er toch voor om ze te eten. Slechts iets meer dan de helft (56%) probeert actief om bewerkte voedingsmiddelen te vermijden.
Uit het onderzoek blijkt dat een gebrek aan kennis over voedselbewerking bijdraagt aan de onzekerheid van consumenten bij het maken van weloverwogen keuzes. Velen zijn onzeker over de bewerkingsniveaus van verschillende voedingsmiddelen en overschatten of onderschatten de mate van verwerking. Als gevolg hiervan onderschatten veel consumenten waarschijnlijk de hoeveelheid ultra-bewerkt voedsel die ze eten.
Ter illustratie. Een meerderheid (61%) van de consumenten identificeerde energiedrankjes correct als ultra-bewerkt, maar er waren veel minder die veganistische kaas (34%) en chocoladerepen (22%) tot dezelfde (correcte) categorie rekenden. Hoewel 84% van de consumenten beweerde minder dan vijf keer per week ultra-bewerkte voedingsmiddelen te consumeren, suggereert de mate van verwarring dat deze zelfrapportage de werkelijke consumptieniveaus onderschat.
Interesse in plantaardige vervangers bedreigd door UPF-zorgen
Door meer dan de helft van de respondenten worden plantaardige vervangers gezien als sterk bewerkte voedingsmiddelen. Meer dan de helft (54%) van de Europese consumenten eet liever geen plantaardige vervangers omdat ze ultra-bewerkt voedingsmiddelen willen vermijden. Veganisten en vegetariërs zijn minder geneigd om plantaardige alternatieven om deze reden te vermijden.
Het verminderen van de consumptie van UPF staat niet op het menu
Ondanks de bezorgdheid over de gezondheidsrisico’s van sterk bewerkte voedingsmiddelen, zien de meeste consumenten zichzelf de hoeveelheden die ze ervan eten niet verminderen. In plaats daarvan hopen ze een balans te vinden door te proberen meer zelfgemaakt voedsel te eten en sterk bewerkt voedsel te beperken tot wanneer het als ‘noodzakelijk’ wordt gezien.
Wanneer is ultra-bewerkt voedsel precies gewenst? Vaak op momenten dat er behoefte is aan eten dat snel en makkelijk gegeten kan worden (of helemaal geen bereiding vereist), of wanneer men op zoek is naar een betaalbare voedselkeuze. Maar voor veel consumenten zijn ultra-bewerkte voedingsmiddelen ook een traktatie, voedsel dat lekkerder is dan zelfgemaakt eten, of het zijn snacks die gekoppeld zijn aan sociale gelegenheden.
Behoefte aan duidelijkheid van gezondheidsautoriteiten
Het rapport laat zien dat consumenten beter willen begrijpen wat ultra-bewerkt voedsel is en hoe het hun gezondheid beïnvloedt.
Overheden, fabrikanten en wetenschappers zouden moeten werken aan een heldere definitie ven van ultrabewerkte voedingsmiddelen. Daarnaast zou helder gemaakt moeten worden, door consumenten voor te lichten, wat voedselbewerking betekent en welke effecten het kan hebben op de gezondheid op de lange en korte termijn.
Tot slot, nationale voedingsrichtlijnen zouden moeten verduidelijken of plantaardige vervangers ultrabewerkte voedingsmiddelen zijn en of dit van belang is voor hun algemene gezondheid.
Over EIT Food’s Consumer Observatory
EIT Food’s Consumer Observatory is een Europese kennisbank die de transformatie van voedselsystemen stimuleert, door consumenteninzichten te bieden voor de agrofoodsector. Het initiatief wordt mogelijk gemaakt door EIT Food, ’s werelds grootste en meest dynamische voedselinnovatie community. Het Nederlandse onderzoeksbureau Future of Food Institute is een van de partners van de Consumer Obervatory.
Lees meer over de Consumer Observatory and EIT Food.
