Wat is duurzaam voedsel? – onze definitie

Al enkele aantal jaren besteden we onze tijd aan onderzoek naar duurzaam consumptiegedrag. Hoewel we ons er altijd volledig van bewust waren dat duurzaamheid een complexe en multidimensionale kwestie is, heeft niemand ons ooit de vraag gesteld wat wij als duurzaam voedsel beschouwen. Tot voor kort. Het is geen gemakkelijke vraag om te beantwoorden. En als zelfs experts deze vraag niet kunnen beantwoorden, hoe kunnen consumenten dat dan wel?

Daarom hebben we er even over nagedacht. Het woord duurzaam betekent dat een proces of toestand zo lang als gewenst op een bepaald niveau kan worden gehandhaafd. Als het gaat om de productie en consumptie van voedsel, moeten we bedenken dat we in de nabije toekomst 10 miljard monden te voeden hebben. Een duurzaam wereldwijd voedselsysteem moet al deze monden kunnen voeden.

Dit is onze definitie van duurzaam voedsel:

Voedsel dat bijdraagt aan het welzijn van de mens. Nu en in de toekomst.

Toch waren we niet tevreden met deze definitie. Het is te breed en niet tastbaar genoeg. Dus laten we eens nader kijken. Wat moet er gebeuren om bij te dragen aan het welzijn van de mensheid? Er zijn 3 gebieden om te overwegen: voedsel moet gezond, sociaal inclusief en ecologisch levensvatbaar zijn. We zullen deze gebieden in detail bekijken.

Duurzaam eten is gezond
Wat als gezond wordt beschouwd, verandert in de loop van de tijd en zelfs voedingsdeskundigen zijn het daar niet mee eens. Maar het is duidelijk dat elk dieet alle voedingswaarden moet bevatten die een mens nodig heeft. Over het algemeen wordt plantaardig voedsel met beperkte verwerking en toevoegingen als gezond beschouwd. En niet te veel van de dingen waar we niet te veel van zouden moeten hebben, zoals suiker, zout en vet. De meeste consumenten in de westerse samenleving hebben een keuze. Elke dag kiezen ze wat ze wel en niet eten. Daarom zijn wij van mening dat de omgeving waarin voedselkeuzes worden gemaakt (supermarkten, maar ook veel out-of-home-plekken) gezonde keuzes moet ondersteunen.

Maar hier is een belangrijke frictie. Ongezond voedsel is vaak goedkoop voedsel. En de omgeving waarin voedsel wordt verkocht, ondersteunt vaak geen gezonde keuzes. Dus helemaal aan het einde van de voedselketen moet er werk worden verzet zodat consumenten meer geneigd zijn te kiezen wat het beste voor hen is.

Duurzaam eten is sociaal inclusief
Dit element van duurzaamheid is erop gericht ervoor te zorgen dat niemand wordt buitengesloten in de hele toeleveringsketen. Het betekent dat iedereen die betrokken is bij de productie, het transport en de verkoop van voedsel, eerlijk wordt betaald. Maar het gaat om meer dan alleen financiële omstandigheden. Het betekent dat werknemers in veilige omstandigheden werken en werkzekerheid hebben. Het betekent dat ondernemers eerlijk worden behandeld door hun klanten en leveranciers.

Maar hier is ook een frictie. Door de geschiedenis heen is er veel aandacht geweest voor een ander element van sociale inclusiviteit, namelijk betaalbaarheid. Maatschappelijk inclusief betekent ook dat consumenten het voedsel ook daadwerkelijk kunnen kopen. En hoe meer aandacht voor eerlijk loon in de voedselketen, hoe hoger de prijs die de consument uiteindelijk betaalt. Het betekent dat sociale inclusiviteit vaak ten koste gaat van de betaalbaarheid. Korte en transparante supply chains kunnen een deel van de oplossing zijn.

Duurzaam voedsel is ecologisch levensvatbaar
Dit element heeft alles te maken met het niet uitputten van onze natuurlijke hulpbronnen. In de vorige eeuw zijn wetenschappers erin geslaagd de opbrengst van de landbouw spectaculair te verhogen. Dit was nodig om de groeiende bevolking te voeden. Maar deze stijging van het rendement op korte termijn bracht op de lange termijn kosten met zich mee. Onze landbouwgrond is zonder twijfel ons belangrijkste bezit als het gaat om de toekomst van de voedselvoorziening. Maar op veel plaatsen verslechtert onze bodem. Door een te intensieve landbouw in combinatie met het gebruik van chemicaliën is volgens de Verenigde Naties inmiddels een derde van de bodem uitgeput.

Een andere belangrijke bedreiging is de transformatie van natuur naar landbouwgebied. We kennen allemaal het beeld van het brandende Amazone-regenwoud en dakloze orang-oetans in Indonesië.

Betere manieren van boeren bieden een oplossing. Biologische landbouw is een van deze manieren, maar er zijn er meer, vaak gericht op het vergroten van de biodiversiteit. Denk aan voedselbossen.

Hoe onze definitie te gebruiken?
Omdat er zoveel aspecten aan zitten, is het moeilijk om vast te stellen of iets duurzaam is of niet. Een bepaald soort voedsel kan op de ene manier duurzaam zijn, maar op een andere manier absoluut niet. Laten we eens kijken naar het Nederlandse chocolademerk Tony’s Chocolonely. Dit merk heeft zich toegewijd om de productie van chocolade slaafvrij te maken, met de nadruk op eerlijke betaling voor de mensen die de rauwe chocolade produceren. Zeer duurzaam vanuit sociaal oogpunt. Maar het product zelf is door het hoge suikergehalte niet erg gezond.

En hoe zit het met biologisch eten? De meeste experts zijn het erover eens dat biologisch geproduceerd voedsel in veel opzichten beter is voor de wereld. Maar zolang het duurder is en niet beschikbaar is voor de massa, is biologisch voedsel niet sociaal inclusief.

Duurzaamheid is niet zwart of wit. Voedsel is niet duurzaam of niet. In plaats daarvan is duurzaamheid een glijdende schaal. Voedsel is min of meer duurzaam. Onze definitie kan worden gebruikt als een routekaart die richtingen aangeeft voor verduurzaming.

Om de duurzaamheid te optimaliseren zijn er verschillende routes. Hoewel het misschien ingewikkeld lijkt, wordt het hier gemakkelijk. Er zijn slechts 5 routes, die gemakkelijk te combineren zijn.

• Verhoog het plantaardige aandeel in de voeding. Plantaardig voedsel is gezonder en kost een kleinere oppervlakte om te produceren.
• Beperk afval. Als we minder weggooien van wat we produceren, hoeven we minder te produceren. De productie zal efficiënter en goedkoper zijn.
• Lokale en korte toeleveringsketens zullen de transportkilometers en -kosten voor tussenpersonen beperken. Kortere toeleveringsketens zullen de veerkracht en transparantie vergroten.
• Eet seizoensproducten.
• Beperk eenmalige verpakking.

Dit artikel is verre van compleet. Duurzaamheid is complexer dan we in een paar woorden kunnen omschrijven. Elke oplossing heeft voor- en nadelen. Er is veel discussie over wat de beste oplossingen zijn. We steunen elke vorm van open debat omdat het ons dichter bij het oplossen van de complexe problemen van onze voedselketen brengt. Onze bijdrage aan het debat staat helemaal aan het einde van de voedselketen. Hoe de consumenten verleiden en ondersteunen om duurzame keuzes te maken? Dit is waar Future of Food Institute helpt door glasheldere consumenteninzichten te bieden.